Tòa phúc thẩm hành chính (AAT) chỉ có thể quyết định vụ việc khi một bộ luật liên quan có đều khoản cho phép AAT thẩm quyền để xem xét. Hiện tại AAT có thẩm quyền trong hơn 400 bộ luật liên bang, và các khoảng luật hành chính. Các trường hợp phổ biến nhất mà AAT có thể xem xét liên quan đến tiền cấp dưỡng, tai nạn lao động, an sinh xã hội, thị thực và di trú, thuế, quốc tịch, hộ chiếu, quyền lợi cựu chiến binh, và một số các lĩnh vực khác. AAT có nhiệm vụ xem xét các quyết định hành chính được đưa ra theo luật Liên bang, như quyết định của bộ trưởng, cơ quan của chính phủ Úc và một số ít các quyết định của chính phủ tiểu bang và các cơ quan phi chính phủ. AAT có quyền khẳng định quyết định, thay đổi quyết định, hoặc yêu cầu các bộ ngành ra quyết định xem xét lại vấn đề. Bài viết này sẽ chú trọng vào thẩm quyền xem xét các quyết định liên quan đến di trú của AAT.
Các loại quyết định của AAT
AAT sẽ là nơi cuối cùng để xem xét lại các sự kiện, tình tiết câu chuyện, và tính hợp pháp của các quyết định liên quan đến thị thực (visa) được thực hiện bởi các nhân viên của Bộ Nội Vụ (Department of Home Affairs) (Bộ). AAT có quyền:
- Xác nhận quyết định ban đầu là đúng: có nghĩa là quyết định của Bộ vẫn còn hiệu lực.
- Bác bỏ quyết định ban đầu: AAT có thể thay thế quyết định của Bộ bằng một quyết định mới.
- Yêu cầu xem xét lại quyết định ban đầu: Bộ sẽ được yêu cầu xem xét lại quyết định theo hướng dẫn của AAT
- Không có thẩm quyền xem xét: AAT không thể xem xét vấn đề.
Nếu đương đơn không đồng ý với quyết định của AAT, thì có thể nộp đơn lên toà án Tư Pháp Liên Bang Úc (Federal Circuit Court of Australia) để xem xét lại. Tòa án sẽ xem xét liệu AAT có phạm lỗi về luật hay phương pháp thụ án hay không. Đơn tái xem xét phải được nộp trong vòng 35 ngày kể từ ngày ra quyết định của AAT.
Thông tin về phiên điều trần tại AAT
- Nếu nguời nộp đơn vắng mặt trong phiên điều trần
Nếu nguời nộp đơn không thể tham dự phiên điều trần theo lịch trình, họ cần thông báo cho AAT càng sớm càng tốt. AAT sẽ chỉ thay đổi ngày điều trần nếu chấp nhận rằng lý do rất chính đáng để được hoãn. Nếu người nộp đơn nhận được thông báo ra toà, nhưng không tham dự phiên điều trần, AAT ra quyết định vắng mặt hoặc có thể hủy đơn mà không cần xem xét thêm về bất kỳ thông tin nào. Trong vòng 14 ngày sau khi nhận được thông báo về quyết định hủy đơn, nguời nộp đơn có thể yêu cầu phục hồi đơn. Trong đơn xin khôi phục phải nên nêu rõ lý do tại sao họ không xuất hiện tại phiên điều trần và cung cấp bất kỳ thông tin nào khác mà họ muốn AAT xem xét về đơn xin khôi phục của họ. - Thông tin về phiên điều trần
Phiên điều trần được tiến hành bởi một nhân viên của AAT. Các thủ tục hành chính trong phiên đều trần tương đối đơn giản so với các toà án. Trong các vụ điều trần di trú thì đại diện Bộ Nội Vụ không cần có mặt. Thành viên AAT sẽ hướng dẫn buổi đều trần cho phù hợp với hoàn cảnh của vụ khiếu nại. AAT sẽ đặt câu hỏi và sẽ cung cấp cho đương đơn cơ hội để trình bày lập luận của họ.
Đương đơn có thể đi cùng luật sư hoặc đại diện luật pháp đến phiên điều trần. AAT không có nhiệm vụ phải cho phép người đại diện pháp luật tranh luận. Tuy nhiên, nhân viên AAT thường sẽ để các đại diện pháp luật cơ hội trình bày trước khi kết thúc phiên điều trần. Trong những trường hợp đương đơn yêu cầu AAT cho phép nguời đại diện pháp luật trình bày, tranh luận hoặc hay mặt trả lời với các thành viên AAT thì đương đơn nên liên hệ với AAT trước khi điều trần hoặc nêu vấn đề với nhân viên AAT khi bắt đầu phiên điều trần. Đương đơn cũng có thể đi cùng một người bạn hoặc người thân nhưng những người này không được tham gia vào phiên điều trần.
Độ dài trung bình của một phiên điều trần là hai giờ, một số ngắn hơn và một số dài hơn nhiều. AAT có thể hoãn phiên điều trần hoặc đương đơn có thể xin nghỉ ngắn nếu cần trong bất cứ lúc nào. Các phiên điều trần người tị nạn được tổ chức riêng, các thành viên của cộng đồng không được tham gia phiên điều trần. Các phiên điều trần về di trú thường được nghe trước công chúng. Tất cả các phiên điều trần đều được ghi âm, và đương đơn có thể yêu cầu AAT cho một bản sao vào cuối phiên điều trần.
Sau phiên điều trần, nhân viên AAT có thể tuyên bố quyết định ngay lập tức và gởi một văn bản ghi rõ lý do trong vòng 14 ngày. Đa số các trường hợp, quyết định sẽ được gởi bằng văn bản.
Thông tin cho các đơn xin cứu xét tư cách tỵ nạn
Nếu Bộ Di Trú quyết định không cấp cho bạn thị thực tị nạn, hoặc hủy bỏ thị thực tị nạn, thì họ sẽ thông báo cho người nộp đơn biết nếu họ có quyền nộp đơn cho AAT để xem xét lại quyết định. Sau đó, đơn tái cứu xét phải được nộp cho AAT trong thời hạn 28 ngày nếu đương đơn không ở trong trại tỵ nạn, hoặc trong 7 ngày làm việc nếu đương đơn đang ở trong trại tỵ nạn. Nếu nộp đơn đăng ký qua đường bưu điện, thì phải cộng thêm thời gian gởi để AAT có thể nhận đơn trong thời gian quy định.
AAT xử lý các đơn tại cơ quan của họ ở bang NSW hoặc Victoria, dựa trên địa chỉ cư trú của người nộp đơn tại thời điểm nộp đơn. Trường hợp địa chỉ cư trú được đặt tại NSW, ACT, NT hoặc QLD, thì đơn của họ được xử lý tại NSW. Trường hợp địa chỉ cư trú được đặt tại Victoria, SA, WA hoặc Tasmania, thì đơn của họ được xử lý tại Victoria. Nếu người nộp đơn đã di chuyển giữa các tiểu bang sau khi nộp đơn và trước khi trường hợp của họ được phân bổ cho một thành viên của AAT, thì hồ sơ của họ sẽ được tự động chuyển đến và xử lý bởi như được liệt kê ở trên.
Đơn xin tị nạn không phải trả phí khi nộp đơn để xem xét. Tuy nhiên sẽ phải đóng phí nếu đơn xin cứu xét không thành công. Đối với các đơn đăng ký vào hoặc sau ngày 1 tháng 7 năm 2019, phí phải trả là $ 1,787.
Khi đơn được cứu xét tại AAT, câu hỏi đầu tiên là đương đơn có phải là nguời tị nạn (refugee) theo luật định cư hay không. Nếu AAT không đồng ý đương đơn là một người tị nạn, thì họ sẽ quyết định liệu thị thực có thể được cấp dưới hình thức bảo vệ bổ sung hay không (complementary protection). Để có tư cách là một người tị nạn, AAT phải chấp nhận rằng đương đơn có một nỗi sợ hãi thật sự và có căn cứ về việc bị bức hại do chủng tộc, tôn giáo, quốc tịch, thành viên của một nhóm xã hội hoặc vì quan điểm chính trị. Đối với các đơn xin tị nạn sau ngày 16 tháng 12 năm 2014, đương đơn phải chứng minh thêm rằng việc bức hại mà họ lo sợ liên quan đến tất cả các khu vực của đất nước và chính quyền nơi họ đến, và quốc gia đó không thể bảo vệ họ.
Nếu không được chấp nhận với tư cách ngưòi tị nạn, AAT có thể quyết định cấp thị thực bảo vệ bổ sung nếu AAT chấp nhận đương đơn có nguy cơ thực sự và đáng kể nếu quay trở về nước. Tác hại đáng kể là phải chịu án tử hình, bị tước đoạt quyền sống, bị trừng phạt tàn nhẫn và vô nhân đạo, và mối đe doạ này phải thực sự là cho cá nhân đương đơn chứ không phải với dân số nói chung. Đương đơn phải chứng minh rằng không có nơi nào khác trên đất nước mà họ có thể sống an toàn và chính quyền ở nước đó không thể bảo vệ họ.
Thông tin cho các đơn xin cứu xét về di trú
Khi tiến hành đánh giá các quyết định di trú, AAT sẽ xem xét từng trường hợp một lần nữa và có quyền thay đổi quyết định của bộ di trú.
Tiền lệ phí cho một đơn xin cứu xét về di trú là $ 1,787. AAT có thể giảm toà phí đến 50% nếu họ chấp nhận nguời nộp đơn không có khả năng, hoặc gặp khó khăn trong vấn đề lệ phí. AAT sẽ hoàn trả 50% lệ phí nếu AAT đưa ra quyết định có lợi cho trường hợp của đương đơn. .
LS Kate Hoang